Udaljenosti, prividne i apsolutne veličine
Priredio: dr.sc. Dragan Roša
Određivanje udaljenosti bližih zvijezda provodi se metodom zvjezdane paralakse. Ako je poznata paralaksa (p) zvijezde tada je njena udaljenost u parsecima (pc) dana izrazom:
(1)
pri čemu je paralaksa iskazana u lučnim sekundama.
Prividna veličina zvijezda može se definirati kao logaritam energetskog toka (F) sa zvijezde kojeg prima opažač. Ako su m1 i m2 prividne veličine dvaju zvijezda, a F1 i F2 njihovi pripadni tokovi, tada je:
(2)
Prividne zvjezdane veličine daju usporedbu sjaja zvijezda kako ih vidimo na nebeskom svodu. Kako su zvijezde općenito na različitim udaljenostima, uvedena je apsolutna zvjezdana veličina (M) koja može poslužiti za usporedbu stvarnog sjaja zvijezda. Apsolutna zvjezdana veličina definira se kao ona prividna veličina koju bi imala zvijezda kada bi se nalazila na udaljenosti od 10pc. Kako svjetlosni tok opada s kvadratom udaljenosti izvora, omjer svjetlosnih tokova obrnuto je razmjeran kvadratu udaljenosti izvora:
(2a)
Iz izraza (2) i (2a) možemo izvesti svezu prividne i apsolutne zvjezdane veličine. Uvrstimo li za r1=10pc, tada m1 odgovara apsolutnoj zvjezdanoj veličini (M) zvijezde, pri čemu je pripadni opažani tok F1. Neka je m2 = m prividna veličina iste zvijezde u njenoj stvarnoj udaljenosti r2 = r, a F1 opažani prividni svjetlosni tok. Tada iz posljednja dva izraza dobivamo formulu:
pomoću koje možemo proračunati apsolutnu zvjezdanu veličinu (M) neke zvijezde iz poznate prividne veličine zvijezde (m) i njene udaljenosti (r) izražene u parsecima.
